Şimdi gözünüzde sarışın, mavi gözlü, sevimli, köyde yaşayan, hayâlperest, sürekli macera peşinde koşan ve genelde üç kardeşin en küçüğü olan birini canlandırın. İşte o Иван-дурак yani Aptal İvan. Küçültme hâlinde (diminutiv) Иванушка-дурачок olarak da bilinen İvan’cığımız tasavvur ettiğimiz kadar sıradan biri değil çünkü Rus halk edebiyatının çok önemli ve değerli bir kahramanı. Bizden birkaç yüzyıl büyük; maceralarının 15. veya 16. yüzyılda geçtiği belirtiliyor.
Aptal İvan bir halk kahramanının yanısıra şair ve müzisyendir de. Yaptığı şakalar dil bilgisine uygun değildir ve kaval ve santuru çok güzelce çalar. Tipik kahramanların aksine doğallığı ve kurnazlıktan uzak yapısı ona hayatta yardım eder. Aptal İvan, ağabeylerinin onu parasız pulsuz bırakmalarını kafasına takmaz çünkü mantığı yerine kalbinin sesini dinler. Şans bazen yüzüne güler, bazen düşmana karşı galip gelir, bazen de kralın kızı ile dünya evine girer.
Yaptıkları nedeniyle doğrudan veya dolaylı yollardan cezalandırılır. Bir masalında ağabeylerine götürmek üzere annesi İvan-durak’a pelmeni (Rus mantısı) verir. İvan-durak ise yolda yürürken kendi gölgesini görür ve gölgesinin aç olduğunu düşünerek yere pelmeni atar. Bunun cezası ağabeyleri tarafından dayak olur. Bir başka masalında ağaçta huş özsuyu toplanması için konan şişenin çıkardığı gıcırtı sesini insan sesi sanarak onunla konuşur. Ağabeyleri bu durumu gördüğünde bir hayli dalga geçerler.
Halbuki dilenciye zekat vermekten tutun, sivrisineğe kanını emmesine izin vermesine kadar, her şeyini feda edebilecek yapıdadır. Altın veya kraliyette bir mevkî onun ilgisini çekmez. Toprak işleme işini sever ve yoksulluğu aldırış etmez çünkü mutludur; hayatta gerçek müfakatın mutluluk olduğunu çok iyi bilir. Ağabeylerinin başıboş servetinde aklı kalmaz. Zor zamanlarda kollarını sıvar ve aklını kaybetmeyen sakin bir yapısı vardır. Tanıdıklarına göre yanlış, kendisine göre doğru şekilde yaşar.
Ruslar da dahil, Aptal İvan’ın yaptıklarına herkes güler. İvan ismi Rusya'da çok yaygın bir erkek ismi olduğundan İvan adeta Ruslar için bir mecaz-ı mürseldir (ad aktarması), bir yerde Ruslar kendilerine gülerler. Bu masallar aynı zamanda evlenecek Rus kadınlarının kulağına küpe niteliğinde zira İvan gibi bir kocaya fazlasıyla sabır, sadakat, ve hoşgörü gerekiyor.
Rus halk edebiyatında bir başka İvan daha var, ama başka gün yazalım onun hakkında. Şimdilik hoşçakalın.
Photo credit 2) teremok.in
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder